پلاتین، به عنوان یکی از ارزشمندترین فلزات موجود در طبیعت، با تاریخچه‌ای که به قدمت‌های باستانی باز می‌گردد، در حوزه جواهرسازی و طلاسازی به‌طور وسیع مورد استفاده قرار گرفته است. این فلز گران‌بها به نام پلاتینیوم شناخته می‌شود و نامش از واژه اسپانیایی “پلاتینا” گرفته شده است که به معنای “نقره کوچک” است.
این فلز با ویژگی‌های طبیعی همچون رنگ سفید طبیعی و درخشندگی بی‌نظیر، از زمان‌های دور در ساخت جواهرات کاربرد داشته و دارد. مقاله حاضر از فروشگاه طلا و سکه زرآسا، به بررسی جامع و کاملی از کاربردها، خصوصیات و مزایای جواهرات ساخته شده از پلاتین می‌پردازد. این بررسی شامل تفاوت‌ها و تشابه‌های پلاتین با سایر فلزات مورد استفاده در جواهرسازی نیز خواهد بود.
پلاتین چیست؟
پلاتین یکی از گران‌بهاترین و باارزش‌ترین فلزات است که در صنایع طلاسازی و جواهرسازی به‌طور گسترده به کار می‌رود. اغلب از پلاتین برای ساخت حلقه‌های ازدواج استفاده می‌شود. نام “پلاتینیوم” از واژه‌ی اسپانیایی “پلاتینا” به معنای “نقره کوچک” گرفته شده است و برای اولین بار توسط لوئی شانزدهم در فرانسه شناخته شد.
این فلز، همانند الماس، دارای زیبایی و درخشندگی بی‌نظیری است که هرگز از بین نمی‌رود. علاوه بر این ویژگی‌ها، پلاتین برخی ویژگی‌های دیگری نیز دارد که شامل بادوامی و ماندگاری است.
این فلز یکی از گران‌بهاترین و محبوب‌ترین انتخاب‌ها برای جواهرات، به‌خصوص حلقه‌های ازدواج است. با داشتن طراوت و زیبایی‌ای که همواره حفظ می‌کند، پلاتین نشانگر بادوامی ارتباطات و عشقی است که هرگز خنثی و کدر نمی‌شود. توانایی این فلز در حفظ زیبایی و شکوه به مدت طولانی، از جذابیت‌های اصلی آن بوده و از این جهت، محبوبیت زیادی در صنایع جواهرسازی دارد.
با وجود کاربردهای متعدد در صنایع مختلف، استفاده اصلی از پلاتین به‌عنوان ماده‌ای مقاوم و زیبا در ساخت جواهرات بوده و در ساخت حلقه‌های ازدواج به‌طور ویژه شناخته شده است. این انتخاب نشان از اعتبار و ارزش این فلز در جامعه و فرهنگ‌های مختلف دارد و به عنوان نمادی از ارتباط پایدار و پایداری در روابط انسانی محسوب می‌شود.
انواع این فلز
| نوع پلاتین | ویژگی‌ها |
|---|---|
| پالادیوم | رنگ نقره‌ای و سفید، کمترین چگالی و پایین‌ترین نقطۀ ذوب در گروه پلاتین |
| رودیم | رنگ نقره‌ای سفید، سخت و کمیاب، مقاومت در مقابل فرسایش و درخشندگی زیاد |
| روتنیوم | یافته شده در سنگ‌های حاوی پلاتین، استفاده الکتریکی، برای جواهرسازی کاربرد ندارد |
| ایریدیم | رنگ سفید شبیه به پلاتین، مقاومت بالا در برابر خوردگی و فرسایش، استفاده برای نوک خودنویس و کاتالیزورها |
| اسمیوم | سخت و شکننده، رنگ خاکستری متمایل به آبی، استفاده در آلیاژها همراه با پلاتین و ایریدیوم |
ویژگی های این فلز
ویژگی‌های پلاتین بسیار گران‌بها، چکش‌خوار، قابل انعطاف و براق بودن است. این فلز هیچگاه در هیچ دمایی اکسید نمی‌شود و توسط اسیدها خورده و فاسد نمی‌شود. حتی لایه‌های بسیار نازکی از پلاتین، مقاومت و استحکام بالایی دارند. سختی این فلز کمی بیشتر از آهن خالص است و به راحتی فرسوده نمی‌شود. از این رو، جواهراتی که از این فلز ساخته شده‌اند، به‌طور معمول شکل و زیبایی خود را حفظ می‌کنند و بهترین و مطمئن‌ترین فلز برای نگهداری سنگ‌های الماس هستند. درخشندگی سفید رنگ پلاتین هرگز تغییر نمی‌کند و همیشه ماندگار است، مشابه درخشش الماس.
پلاتین کمترین واکنش‌پذیری را در بین تمامی فلزات از خود نشان می‌دهد و همچنین دارای مقاومت و شکل‌پذیری بسیار بالایی است. مقاومت آن در برابر خوردگی و تیرگی حتی بیشتر از طلاست. این ویژگی‌ها باعث شده تا دومین استفاده مهم این فلز، ساخت جواهرات باشد. وقتی پلاتینوم خالص باشد، به رنگ نقره‌ای مایل به سفید می‌باشد و نیازی به آبکاری ندارد.
جواهرات پلاتینی بسیار محکم و انعطاف‌پذیر هستند که این ویژگی‌ها آن را برای استفاده روزمره بسیار ایده‌آل می‌کند. این جواهرات حتی در صورت خراشیدگی هم رنگ، درخشندگی و وزن خود را حفظ می‌کنند. در مقابل، بقیۀ فلزات ممکن است درخشندگی یا رنگ اصلی خود را از دست بدهند و یا تغییر فرم شوند. این ویژگی‌ها باعث ارتقای ارزش آنها شده است.
تفاوت پلاتین و طلای سفید
پلاتین و طلا سفید هر دو به نظر رنگ نقره‌ای شبیه به هم هستند، اما واقعاً تفاوت‌های زیادی در ویژگی‌ها و خصوصیات آنها وجود دارد. این دو فلز از نظر مقاومت، قیمت، رنگ و سایر ویژگی‌ها، کاملاً متفاوتند. به طور کلی، پلاتین نسبت به طلای سفید سفیدتر، درخشان‌تر، مقاوم‌تر و گران‌تر است. این فلز از سنگین‌ترین و سخت‌ترین فلزهای سفیدی است که در طبیعت وجود دارد؛ اما طلای سفید از ترکیب چندین فلز به دست می‌آید.
برای فهم بهتر تفاوت بین طلای سفید و پلاتین، در زیر این دو فلز را مورد مقایسه قرار داده‌ایم:
قیمت
پلاتین بسیار کمیاب و متراکم است که به همین دلیل به گران‌ترین فلز تبدیل شده است. قیمت پلاتین بین دو تا پنج برابر گران‌تر از طلای سفید است. بنابراین، اقتصادی‌ترین گزینه برای خرید جواهرات اغلب طلا سفید محسوب می‌شود.
تراکم و استحکام
پلاتین حدود ۲۰ درصد متراکم‌تر از طلای سفید است که باعث مقاومت بیشتر در برابر خط و خش می‌شود. این فلز یکی از بادوام‌ترین فلزات برای ساخت زیورآلات قیمتی است و در مقابل خوردگی و فرسایش مقاوم است.
رنگ
پلاتین به طور طبیعی سفید است و بدون نیاز به ترکیب با دیگر مواد این رنگ را داراست. اما طلای سفید به دلیل ترکیب با فلزات دیگری مانند رودیوم و نقره، رنگ سفید خود را به دست می‌آورد. البته روکش رودیوم ممکن است به مرور زمان از بین برود و رنگ طلای سفید تغییر کند.
خلوص
طلای سفید ترکیبی از طلا و آلیاژهای دیگر است در حالی که پلاتین بیشترین خلوص را داراست.
ضد حساسیت بودن
پلاتین بیشتر از آلیاژ پلاتین دیگر تشکیل شده و به‌طور کلی ضد حساسیت است. اما طلای سفید ممکن است در برخی موارد حساسیت‌های پوستی ایجاد کند.
وزن
مصنوعات پلاتین سنگین‌تر از نمونه‌های ساخته شده با طلای سفید هستند.
کاربرد پلاتین در طلا و جواهرات
استفاده از پلاتین در جواهرات، از زمان استخراج اولین نمونه‌های این فلز ارزشمند از شن‌های رودخانه در کشور اکوادور، باستانی‌ترین سکه‌های بومیان قاره آمریکا، آغاز شد. این پلاتین سپس به‌عنوان یک جزء اصلی در آلیاژهای مختلف با طلا برای ساخت جواهرات به کار رفت. با ویژگی‌های طبیعی از قبیل رنگ سفید و درخشندگی فراوان، پلاتین همواره در تاریخ جواهرسازی جایگاه ویژه‌ای داشته و دارد.
فلز پلاتین نسبت به طلا مقاومت بیشتری در مقابل کدر شدن از خود نشان می‌دهد و این مسئله به‌ویژه در تاج‌ها و جواهرات با طراحی‌های پیچیده، تاثیرگذار است. این فلز چندان فراوان در طبیعت یافت نمی‌شود که باعث ارزش بیشتر و کمیابی آن می‌شود. شکل‌پذیری بالاتر پلاتین نسبت به طلا، نقره و مس، این فلز را به یک انتخاب محبوب در صنعت جواهرسازی تبدیل کرده است. جواهرات پلاتینی معمولاً از آلیاژ با عیار بالا ساخته می‌شوند.
جواهرات ساخته شده از پلاتین خالص، به‌دلیل خلوص بالا، گزینه‌ای عالی برای افراد حساس به طلای معمولی هستند. حساسیت برخی از افراد نسبت به طلای معمولی ناشی از حضور آلیاژهایی نظیر نیکل است، که در فرایند ساخت جواهرات از طلا استفاده می‌شوند. با توجه به میزان پایین آلیاژ در جواهرات پلاتینی، این گزینه برای افرادی که به فلزات حساسیت دارند، مناسب است.
به عنوان یک مثال، جواهرات پلاتینی از پلاتین خالص با خلوص بالایی ساخته می‌شوند، درحالی‌که در مقایسه با طلا که معمولاً حاوی ۷۵ درصد طلای خالص و ۲۵ درصد آلیاژ است، میزان آلیاژ بسیار پایین‌تری دارد. این موضوع موجب می‌شود که برای ترکیب شدن پلاتین به آلیاژ بسیار کمتری نیاز باشد.
باید توجه داشت که قیمت پلاتین نسبت به طلا نوسانات بیشتری دارد. در دوره‌های ثبات و رشد اقتصادی، قیمت پلاتین معمولاً از طلای سفید گران‌تر است و ممکن است به دو برابر طلا برسد. اما در دوره‌های بی‌ثباتی اقتصادی، این فلز ممکن است از طلا ارزان‌تر باشد؛ این به دلیل کاربردهای صنعتی اولیه پلاتین است که در این دوران‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد.
کلام پایانی
پلاتین، یکی از مورد استفاده‌ترین فلزات در جواهرسازی و طلاسازی است. این فلز که نخستین بار در اکوادور استخراج شد، بیشتر برای ساخت حلقه‌های ازدواج مورد استفاده قرار می‌گیرد. نام این فلز از واژه “پلاتینا” گرفته شده است و از آنجایی که دارای درخشندگی بی‌پایانی است، همواره جایگاه ویژه‌ای در جواهرسازی داشته و دارد. این فلز مانند الماس، زیبایی طبیعی و بی‌نظیری دارد که هرگز از بین نمی‌رود. این فلز، علاوه بر زیبایی، دارای ویژگی‌هایی نظیر ماندگاری و بادوامی است.
با توانایی در حفظ زیبایی و شکوه برای مدت طولانی، پلاتین نمادی از بادوامی و پایداری در ارتباطات انسانی است. این فلز برای جواهرسازی به‌عنوان ماده‌ای مقاوم و زیبا استفاده می‌شود، به‌ویژه در ساخت حلقه‌های ازدواج. پلاتین کمترین واکنش‌پذیری را در بین فلزات نشان می‌دهد و دارای مقاومت و شکل‌پذیری بالایی است. آنچه از جواهرات پلاتینی مهم است، محکم بودن و انعطاف پذیری بالای آن است که زیبایی و وزن خود را حفظ می‌کند.
طلای سفید و پلاتین هر دو رنگ نقره‌ای مانندی دارند، اما در ویژگی‌ها و قیمت‌ها تفاوت‌های زیادی دارند. پلاتین نسبت به طلای سفید سنگین‌تر، درخشان‌تر و گران‌تر است. این فلز از سخت‌ترین فلزهای سفیدی است که در طبیعت یافت می‌شود. استفاده از پلاتین در جواهرات از زمان استخراج نخستین نمونه‌های آن از شن‌های رودخانه در اکوادور، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین فلزات در جواهرسازی شناخته شده است. این فلز، با مقاومت و شکل‌پذیری بالا، انتخابی محبوب برای جواهرات به‌ویژه با عیار بالا است.
